Czym konkretnie jest inflacja? Z czego wynika jej wysokość? Czy inflacją da się sterować? Na wszystkie ważne pytania dotyczące inflacji udzielamy Państwu odpowiedzi w niniejszym artykule. Zapraszamy do lektury!

Inflacja - co to takiego?

Każdy z nas kiedykolwiek zapewne zetknął się z terminem inflacja. O inflacji mówi się często w kontekście jej wzrostu, co sprawia, że nie jest rekompensowany wzrost naszych pensji. Na poziom inflacji bardzo dużą uwagę zwracają również osoby, które trzymają środki finansowe na rozmaitych kontach oszczędnościowych oraz lokatach.

Zjawisko inflacji jest niezwykle szerokie i wpływa na całą masę spraw życia codziennego wszystkich Polaków. Czym zatem tak naprawdę jest inflacja?

Inflacja to jeden z najważniejszych czynników makroekonomicznych stosowany przez wszystkie państwa świata. Najprostsza oraz najczęściej stosowana definicja inflacji mówi o tym, że jest to proces wzrostu cen towarów oraz usług w danej gospodarce. Proces ten sprawia, że wartość pieniądza ulega zmniejszeniu. Aby można było mówić o inflacji, wzrost cen musi być dość trwały. Zdarzenia o jednorazowym charakterze, które wpływają na skokowe podwyżki cen, nie są nigdy traktowane jako inflacja.

Spadek wartości pieniądza to jedna z najważniejszych konsekwencji inflacji. Zmniejszona zostaje siła nabywcza posiadanych przez konsumentów zasobów finansowych. Co to oznacza w praktyce? Że stuzłotowy banknot traci swoją wartość, mimo iż nominał zapisany na banknocie się nie zmienia. Przeciwieństwo zjawiska inflacji to deflacja - powoduje ona wzrost wartości pieniądza. Gdy inflacja jest bardzo wysoka, to za 1000 złotych możemy kupić o wiele mniej towarów i usług niż jeszcze kilka lat temu, gdy poziom inflacji był nieporównywalnie mniejszy.

Jak mierzy się wzrost cen towarów i usług? Zdecydowanie najpopularniejszym sposobem na prowadzenie tego typu pomiarów jest wskaźnik inflacji konsumenckiej, z angielskiego Consumer Price Index. Wskaźnik szacuje się zawsze na podstawie zmian ceny konkretnego koszyka dóbr, które są w stanie zaspokoić potrzeby przeciętnego polskiego gospodarstwa domowego. Towary, które widnieją na tej liście, są na bieżąco aktualizowane, dzięki czemu lista ta jest doskonale dopasowana do aktualnych potrzeb ludności.

Drugi z powszechnie stosowanych wskaźników inflacji to PPI, czyli Producer Price Index. Obrazuje on zmianę średnich cen w przemyśle. Za przygotowywanie obu przywołanych tutaj indeksów odpowiada Główny Urząd Statystyczny.

Skąd bierze się inflacja?

Na to, jak duży jest poziom inflacji w danej gospodarce, wpływa przede wszystkim zagregowany popyt wśród konsumentów. Mówiąc prościej: jeśli obywatele prowadzą dostatnie życie i posiadają odpowiednią ilość środków finansowych, to oczywiste jest to, że będą dużo wydawać, a poziom cen będzie wyższy.

Najpopularniejszym, światowym czynnikiem wpływającym na powstawanie zjawiska inflacji, jest długofalowy wzrost cen ropy naftowej. Jest to surowiec, który jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania dziesiątek gałęzi gospodarki w każdym państwie. W momencie, gdy ropa naftowa drożeje, przedsiębiorcy wykorzystujący ją w produkcji swoich towarów, również muszą podnieść ceny. Następnym przykładem może być długotrwała susza przyczyniająca się do zmniejszenia podaży warzyw i owoców.

Kolejnym czynnikiem, który wpływa na inflację, jest również podaż pieniądza w gospodarce. Im podaż jest większa, tym również jednocześnie znacząco wzrasta ryzyko inflacyjne w gospodarce.

O podaży pieniądza zawsze decyduje rząd. Im więcej pieniędzy drukuje rząd, tym poziom inflacji jest także wyższy. Na inflację wpływa również polityka monetarna. Mowa tutaj przede wszystkim o ilości pieniędzy wpompowanych do obiegu za pośrednictwem skupu bądź emisji różnego rodzaju papierów wartościowych. Na poziom inflacji bardzo mocno wpływa również aktualny stan konkretnej gospodarki oraz sytuacja jej budżetu.Jeśli wzrost podaży pieniądza zbyt mocno przekracza możliwości produkcyjne gospodarki, to ryzyko zwiększenia inflacji jest bardzo wysokie. W takiej sytuacji bank centralny jest zmuszony do zacieśnienia polityki pieniężnej za pomocą podwyższenia stóp procentowych. Taki ruch ma na celu zachęcenie konsumentów do oszczędzania oraz ograniczenia inwestycji przez przedsiębiorstwa.

Na ogólny wzrost cen towarów i usług wpływa również przeinwestowanie gospodarki (zbyt duża liczba wydatków, za małe wpływy do budżetu), niezrównoważony budżet państwa, monopolizacja gospodarki czy zbyt szybki wzrost płac w stosunku do poziomu wydajności pracy.

Czym różni się inflacja od deflacji?

Inflacja oraz deflacja to dwa zupełnie różne pojęcia. Inflacja oznacza spadek wartości pieniądza, zaś deflacja wprost przeciwnie - wzrost. Warto wiedzieć, że dla kondycji gospodarki najlepsza sytuacja jest wtedy, gdy poziom inflacji/deflacji jest na bardzo niskim poziomie - wtedy mamy do czynienia ze stabilnością i równowagą. Jeśli inflacja spada poniżej zera, przez co zamienia się w deflację, niektórym mogłoby się wydawać, że spadek cen oraz wzrost siły nabywczej pieniądza jest zjawiskiem bardzo pozytywnym. Nic bardziej mylnego.

Na samym początku zjawiska deflacji rzeczywiście można zauważyć, że sytuacja gospodarcza jest bardzo dobra. Konsumentów stać na zdecydowanie większą ilość produktów i usług, wzrasta ogólny poziom zadowolenia społecznego. Warto jednak wiedzieć o tym, że w sytuacji, gdy deflacja utrzymuje się przez zbyt długi czas, opłacalność produkcji mocno spada, ponieważ ceny cały czas maleją. W takich warunkach plany inwestycyjne przedsiębiorstw są odkładane na bliżej nieokreśloną przyszłość, ponieważ firmy boją się, że w pewnym momencie stracą rentowność. Przez zjawisko deflacji mogą również spadać płace. Oprócz tego, mocno wzrasta także ryzyko pojawienia się recesji.

Z kolei jeśli dojdzie do zjawisko przeciwnego, czyli wysokiej inflacji, to jego skutki także mogą być daleko idące dla gospodarki. W sytuacji, gdy poziom inflacji wyniesie 5 procent w skali roku, to będzie się to wiązało z wieloma nieprzyjemnymi konsekwencjami dla całego kraju. W takiej sytuacji całe społeczeństwo bardzo szybko ulega pauperyzacji. Ceny cały czas rosną, zaś pieniądze warte są coraz mniej. Oszczędzanie w ogóle się nie opłaca, a pieniądze “schowane do skarpety” cały czas tracą na wartości. Przy ekstremalnym poziomie inflacji niektóre instytucje bankowe mogą całkowicie utracić płynność finansową.

Skutki inflacji dla społeczeństwa

Inflacja to bardzo skomplikowane zjawisko. Na jej pojawienie się wpływa bardzo wiele czynników. W tej chwili nie istnieje jeden jedyny słuszny model działania, aby zapobiec postępowaniu inflacji. Są nawet eksperci, którzy uważają, że powolne procesy inflacyjne są bardzo korzystne dla funkcjonowania całej gospodarki. Są również i tacy, którzy reprezentują pogląd mówiący o tym, że wzrost cen niesie ze sobą wyłącznie negatywne skutki finansowo-ekonomiczne. Wszyscy analitycy finansowi w jednym są zgodni: zbyt wysoki poziom inflacji zawsze przyczynia się do tego, że gospodarka zamienia się w ruinę, a społeczeństwo biednieje w zastraszającym tempie.

Dla konsumentów inflacja jest zjawiskiem wyłącznie o charakterze negatywnym. Spadek nabywczej siły pieniądza powoduje, że za te same pieniądze mogą kupić znacznie mniej towarów i usług. Poniżej przedstawiamy najważniejsze skutki inflacji dla społeczeństwa:

• duży spadek poziomu zaufania do pieniędzy - inflacja sprawia, że w niektórych sytuacjach rozmaite transakcje nie dochodzą do skutku, ponieważ waluta oferowana przez jednego z kontrahentów jest zbyt słaba. Ryzyko bardzo dużej utraty wartości pieniądza sprawia, że otrzymane w ramach transakcji banknoty będą nadawały się wyłącznie do rozpalenia ogniska;

• znaczące osłabienie poziomu aktywności gospodarczej - stałe zmiany cen sprawiają, że przedsiębiorcy obawiają się realizować inwestycje. Jest to spowodowane tym, że z dnia na dzień rentowność prowadzonego przez nich przedsiębiorstwa może spaść poniżej opłacalności;

• koszty zdartych zelówek - wzmożona, bardzo wysoka inflacja sprawia, że konsumenci poszukują sprawdzonych, wiarygodnych sposobów na oszczędzanie swoich środków. W tym celu umieszczają swoje środki na lokatach oraz kontach oszczędnościowych, które dają gwarancję chociaż częściowej rekompensaty z tytułu utraty wartości pieniądze. Wypłaty gotówki sprawiają jednak, że z konta pobierane są pieniądze, dlatego takie rozwiązanie jest nie do końca opłacalne, jeśli ktoś chce mieć stały dostęp do swojej gotówki;

• niepewne zyski - konsumenci przekazujący swoje środki na lokatę terminową bądź konto oszczędnościowe, nie mają możliwości, aby oszacować, jaki w najbliższej perspektywie czasowej będzie poziom inflacji. Z tego względu może się okazać, że początkowo bardzo korzystny depozyt przyniesie w dniu ostatecznej wypłaty stratę;

• spadki dochodu u pożyczkodawców - niespodziewana inflacja sprawia, że zwracane do pożyczkodawców pieniądze będą miały znacznie niższą wartość od tej, którą miały w momencie jej udzielenia;

• częste zmiany cenników - przedsiębiorstwa oferujące swoje usługi, np. restauracje, sklepy, piekarnie i wiele innych muszą nieustannie dokonywać korekt w swoich cennikach. Jest to konieczne, aby dostosować poziom cen do aktualnie panujących w gospodarce warunków ekonomicznych.

Jaki poziom inflacji jest najlepszy dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki?

Zdecydowana większość ekspertów od rynku finansowego podkreśla, że najzdrowsza dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki jest inflacja na poziomie 3-4 procent. Są jednak bardzo różne podejścia do tego tematu. Poziom inflacji bliski 0 procent wiąże się z kolei z wysokim ryzykiem pojawienia się deflacji, dlatego też nie powinna ona być mniejsza niż 1 procent.

W naszym kraju za prawidłowy poziom inflacji uznaje się poziom 2,5 procent z odchyleniem o 1 punkt procentowy. Mowa zatem o przedziale między 1,5 a 3,5 procent - jest on według ekspertów najodpowiedniejszy dla polskiej gospodarki. Niska, ale stabilna inflacja przyczynia się do wzrostu gospodarczego oraz stymuluje gospodarkę.