Czym są stopy procentowe NBP? Jak stopy procentowe wpływają na koszt kredytu?

Polityka pieniężna państwa wydaje się mało interesująca dla przeciętnego konsumenta. Musisz jednak wiedzieć, że może ona mocno wpływać na Twoje życie, zwłaszcza wtedy, gdy korzystasz z usług banków.

Kształtowanie stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego przez Radę Polityki Pieniężnej powoduje, że kredyt gotówkowy czy kredyt hipoteczny mogą być coraz droższe, z drugiej strony może to doprowadzić do wzrostu zysków czerpanych z lokat bankowych.

Dobrze by było wiedzieć, co też wpływa na decyzje RPP w kwestii podwyższania lub obniżania głównych stóp procentowych w Polsce i jakie mają one przełożenie na kredytobiorców – obecnych i przyszłych. Jaki związek występuje pomiędzy stopami procentowymi a kredytem?

Stopy procentowe – czym są?

W przekazie medialnym dziennikarze często powołują się na stopy procentowe, a właściwie główne stopy procentowe banku centralnego. Co to jest? Definicja formalnoprawna, powszechnie uznawana i wykorzystywana przede wszystkim przez Narodowy Bank Polski, wskazuje, że stopy procentowe NBP to cena, za jaką bank centralny udziela kredytu bankom komercyjnym lub po jakiej sprzedaje papiery wartościowe.

Jednocześnie stopy procentowe banku centralnego są też ważnym instrumentem wykorzystywanym przez tę instytucję do regulowania ilości pieniądza na rynku. Z użyciem głównych stóp NBP może wpływać równocześnie na ich wysokość na rynku międzybankowym, a tym samym na oprocentowanie zarówno kredytów udzielanych przez banki, jak i depozytów terminowych w bankach komercyjnych, inaczej lokat terminowych i kont oszczędnościowych.

Można spotkać się z definiowaniem stopy procentowej jako pewnej ceny pieniądza, jaką klient płaci za jego pożyczenie od banku, może być to również cena za depozyt, jaki klient powierza instytucji.  

Stopy procentowe NBP – rodzaje

Określenie „podstawowe stopy procentowe NBP” odnosi się do całej grupy stóp, wśród których należy wymienić:

• Stopę referencyjną NBP – to najważniejsza stopa procentowa banku centralnego, od której uzależnione są np. koszty kredytowania. Określa ona minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku w obrębie rynku międzybankowego. Obejmują one operacje polegające na zakupie lub sprzedaży przez ten bank krótkoterminowych papierów wartościowych w celu przywrócenia równowagi rynkowej.
• Stopa redyskontowa weksli – to cena, po jakiej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych, nabyte wcześniej przez te banki komercyjne od swoich klientów.
• Stopa dyskontowa weksli – naliczana w momencie przyjęcia przez NBP od banków komercyjnych wcześniej dyskontowanych weksli.
• Stopa lombardowa NBP – wskazuje na maksymalny poziom oprocentowania kredytów udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Inaczej to oprocentowanie kredytów lombardowych.
• Stopa depozytowa – wskazuje oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym i określa też minimalne oprocentowanie na rynku.

Stopa depozytowa powinna niewiele odbiegać od wysokości realnych stóp procentowych oferowanych na lokatach bankowych przez instytucje. Tymczasem niestety efektywna stopa procentowa, jaką można uzyskać na lokacie, jest znacznie niższa – ujemna.

To może Cię zainteresować: Jak obliczyć koszt kredytu – co składa się na koszt kredytu?

Stopy procentowe – kto ustala ich wartość?

Wysokość głównych stóp procentowych w Polsce może się zmieniać właściwie co miesiąc. Kto ustala stopy procentowe? Ustawa o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierpnia 1997 roku przyznaje wszelkie kompetencje w zakresie ustalania głównych stóp procentowych Radzie Polityki Pieniężnej, która działa przy NBP i jest jego organem decyzyjnym.

RPP ustala stopy procentowe tak, by zapewnić stabilność polskiej walucie, a największy wpływ na jej decyzje, a więc i na ostateczną decyzję o wysokości głównych stóp procentowych mają warunki panujące w polskiej gospodarce, głównie poziom inflacji.

Stopy procentowe – co wpływa na ich wysokość?

Stopy procentowe wpływają na ceny kredytów i na zyski z lokat bankowych, jakie możesz osiągnąć. Dlatego warto wiedzieć, co powoduje obniżenie i podwyższenie stóp procentowych. Co też skłania Radę Polityki Pieniężnej do tego, by ogłosić, że podstawowe stopy NBP będą niższe niż w ubiegłym miesiącu, a kiedy podejmowana jest decyzja odwrotna?

Wszystko zależy od tego, jakie są oczekiwania rynku w zakresie głównych stóp procentowych, przewidywania ekonomistów, a także poziom inflacji.

Stopy procentowe a inflacja

Najważniejszym czynnikiem, który brany jest pod uwagę przy określaniu wysokości stóp procentowych banku centralnego, jest inflacja. To wzrost poziomu cen dóbr i usług konsumpcyjnych w przyjętym czasie. Jeśli ceny maleją, mówi się o deflacji, a jeśli rosną w bardzo szybkim tempie – o hiperinflacji.

Jeśli inflacja jest utrzymywana na założonym, niskim poziomie, który w Polsce określony jest przez cel n 2,5 proc., to dla gospodarki jest to sytuacja najkorzystniejsza. Kiedy jednak ceny rosną, a za tę samą kwotę co kilka miesięcy temu możesz kupić znacznie mniej tych samych dóbr, pojawia się problem, któremu ma przeciwdziałać RPP poprzez podwyższanie stóp procentowych.

RPP przy kształtowaniu polityki pieniężnej dąży do tego, by złoty utrzymywał swoją realną wartość na rynku krajowym i międzynarodowym. Dlatego aby uniknąć ciągłego wzrostu lub spadku cen produktów i usług, RPP operuje wartością pieniądza w czasie, sterując wysokością stóp procentowych NBP.

Istnieje więc poważny związek pomiędzy inflacją a stopami procentowymi. Kiedy inflacja rośnie, RPP najczęściej podejmuje decyzję o podwyższeniu głównych stóp procentowych, ale nie należy spodziewać się, że owa inflacja spadnie lub zwiększy swoją wysokość w kilka dni czy tygodni po obniżeniu czy podwyższeniu stóp.

Stopy procentowe w Polsce 2023 – aktualne dane

Wysokość stóp procentowych ustalana jest co miesiąc na posiedzeniach Rady Polityki Pieniężnej. W 2020 roku z uwagi na rozwijającą się pandemię COVID-19 i jej gospodarcze skutki dla Rzeczypospolitej Polskiej NBP aż trzykrotnie obniżał stopy procentowe, żeby wspierać zaciąganie kredytów oraz podejmowanie nowych inwestycji.

W wyniku podejmowanych przez RPP działań stopy procentowe w Polsce 2020 roku były rekordowo niskie, a wraz z nimi niskie było oprocentowanie kredytów i pożyczek, zarówno tych udzielanych w bankach, jak i w firmach pozabankowych.

Od 2015 RPP cały czas podejmowała decyzję o utrzymaniu stóp procentowych na dotychczasowym poziomie albo o ich obniżeniu. Przez 5 kolejnych lat, aż do momentu wybuchu pandemii koronawirusa, stopa referencyjna NBP wynosiła 1,5 proc.

Później RPP zdecydowała, że należy wspierać polską gospodarkę w okresie pandemicznych lockdownów, dlatego skrajnie obniżyła wysokość stóp, w tym głównej stopy referencyjnej NBP:

• w marcu 2020 roku zmalała ona do 1 proc.,
• w kwietniu 2020 roku zmalała do 0,50 proc.,
• w maju 2020 roku zmalała do 0,10 proc.

Tym samym stała się rekordowo niska, podobnie jak i pozostałe stopy Narodowego Banku Polskiego. Stopy procentowe w Polsce musiały jednak w końcu wzrosnąć z uwagi na wysoką inflację. Podwyżka stóp w 2021 była realizowana trzykrotnie, a w 2022 roku, już podczas pierwszego posiedzenia RPP doszło do kolejnej podwyżki stóp procentowych.

Jak obliczyć stopy procentowe w bankach, związane z udzielaniem zobowiązań finansowych, na podstawie głównych stóp NBP? Otóż stopy procentowe banku centralnego mają przełożenie na wysokość oprocentowania kredytów, ponieważ wpływają na poziom wskaźnika WIBOR(R). Ten zaś dodawany jest do marży bankowej w celu ustalenia wysokości oprocentowania.

Stopy procentowe – podwyżki stóp procentowych w 2021 i 2022 roku

Wraz z początkiem października 2021 roku RPP zadecydowała o zmianie stóp procentowych, choć przez kilka wcześniejszych tygodni na pytanie o to, kiedy one wzrosną, sam Prezes NBP, Adam Glapiński, niezmiennie odpowiadał, że jeszcze nie czas na to. Prognozy rynkowe przewidywały, że z pierwszą podwyżką stóp trzeba będzie się liczyć w listopadzie 2021 roku. Tymczasem wzrost nastąpił już na październikowym posiedzeniu Rady Polityki Pieniężnej.

6 października 2021 roku doszło do pierwszej od ponad 9 lat podwyżki stóp procentowych w Polsce, co dla wielu ekonomistów było zaskakującą decyzją. Nastąpiła wówczas podwyżka stopy referencyjnej z 0,1 proc. do 0,5 proc. NBP studził nastroje rynkowe, mówiąc, że pierwsza po tylu latach podwyżka stóp procentowych wcale nie musi oznaczać cyklu kolejnych. 8 grudnia 2021 roku RPP jeszcze mocniej podwyższyła stopy, a kolejnej podwyżki stóp procentowych doszło już miesiąc później, czyli na spotkaniu Rady Polityki Pieniężnej w styczniu 2022 roku. 

7 września 2022 po raz ostatni podwyższono stopy procentowe. Rada Polityki Pieniężnej nie zdecydowała się na kolejne podwyżki w październiku, listopadzie i grudniu 2022, a także w styczniu, lutym, marcu, kwietniu, maju, czerwcu, lipcu i sierpniu 2023 roku. 6 września 2023 RPP podjęła decyzję o obniżeniu stóp procentowych NBP.

Zgodnie z najnowszą decyzją RPP stopy procentowe NBP wynoszą:

• stopa referencyjna – 5,75 %,
• stopa lombardowa – 6,25 %,
• stopa depozytowa – 5,25 %,
• stopa redyskontowa weksli – 5,80 %,
• stopa dyskontowa weksli – 5,85 %.

Stopy procentowe a raty kredytu – jak zmiana stóp procentowych wpływa na ofertę banków?

Stopy procentowe w bankach, które dotyczą wysokości oprocentowania nominalnego kredytów, są w wielu przypadkach uzależnione od tego, ile wynoszą w kraju stopy procentowe.

Jaki mają wpływ na raty kredytu? Otóż niskie stopy procentowe powodują, że niska jest również stawka WIBOR(R), dodawana do marży bankowej przy ustalaniu oprocentowania zmiennego kredytów i pożyczek w złotówkach, czyli rocznej stopy procentowej zmiennej.

Niższe raty kredytu płacisz, jeśli RPP utrzymuje niskie stopy procentowe. Stopy procentowe kredytów rosną wraz ze wzrostem głównych stóp w Polsce, choć na podwyżkę kredytobiorca poczeka nawet pół roku czy rok, jeśli oprocentowanie zobowiązania liczone jest względem stawki WIBOR(R) 6M lub 12 M.

Obniżenie lub podwyższenie stóp procentowych a kredyt hipoteczny

Kredyty hipoteczne w Polsce oprocentowane są w przeważającej mierze przy użyciu zmiennej stopy oprocentowania, na którą składają się odpowiednia stawka WIBOR(R) oraz ustalana przez instytucję kredytującą marża bankowa.

Jeśli rosną główne stopy procentowe, a kredyt hipoteczny ma oprocentowanie zmienne, to obniżenie lub podwyższenie stóp będzie miało znaczenie dla wysokości spłacanych przez Ciebie rat kapitałowo-odsetkowych.

Natomiast w przypadku kredytów hipotecznych oprocentowanych za pomocą stałej stopy procentowej (na 5 lat) podwyżki i obniżki stóp nie powodują zmian w kosztach kredytowania.

Obniżenie lub podwyższenie stóp procentowych a kredyt gotówkowy

Z analogiczną sytuacją jak w przypadku kredytów hipotecznych będziesz mieć do czynienia przy kredytach gotówkowych. Jeśli będą one oprocentowane według zmiennej stopy, to obniżenie lub podwyższenie stóp spowoduje obniżenie lub podwyższenie rat takich zobowiązań.

Wcześniejsza spłata kredytu - hipotecznego, gotówkowego. Kalkulator

Wyższe stopy procentowe w Polsce – jak uniknąć wyższej raty kredytu?

Jeszcze w sierpniu czy we wrześniu 2021 roku kredytobiorcy w Polsce mieli szansę na zaciągnięcie kredytów przy bardzo niskich stawkach oprocentowania. Z pewnością w warunkach obowiązywania niskich stóp racjonalnym podejściem było zaciąganie kredytów ze stałą stopą.

W przeciwieństwie do zmiennej stopy jest ona nieczuła na zmiany gospodarcze, w tym na decyzje RPP, choć tylko przez pewien czas jej obowiązywania. Obecnie normą jest oferowanie przez banki kredytów hipotecznych ze stałym oprocentowaniem na 5 lat. Dzięki temu można ustrzec się negatywnych skutków podwyżek stóp, a taki kredyt najlepiej zaciągnąć w warunkach obowiązywania niskich stóp banku centralnego.

Kliknij i sprawdź: Oprocentowanie zmienne – czym jest zmienne oprocentowanie przy kredytach i jak je obliczyć?

Ujemne stopy procentowe a gospodarka – najważniejsze informacje

RPP w określonych warunkach może zdecydować się na ujemne stopy procentowe. Właściwie dzieje się tak wtedy, gdy banki komercyjne prezentują zbyt zachowawcze działanie i gromadzą gotówkę na rezerwach w banku centralnym, zamiast udzielać kredytów. Decyzja o obniżeniu stóp ma skłonić banki do pożyczania większej ilości pieniędzy zarówno klientom prywatnym, jak i przedsiębiorcom, zamiast przeznaczania ich na depozyty.

Wzrost stóp procentowych a gospodarka – o czym warto wiedzieć?

Podniesienie stóp procentowych w Polsce w 2022 roku miało generalnie pomóc w walce z szalejącą drożyzną w sklepach. Rosnące stopy w gospodarce mają też jednak skłonić do oszczędzania, dlatego można spodziewać się podniesienia w jakimś stopniu wysokości oferowanego oprocentowania na lokatach bankowych, terminowych. Rosnąca rynkowa stopa procentowa wpływa na wyższe raty kredytów poprzez wzrost stawki WIBOR(R).

Warto wiedzieć: Jak zmniejszyć ratę kredytu – czy to możliwe i z czym się wiąże?

Stopy procentowe w innych krajach

Od wielu lat w krajach wysoko rozwiniętych w Europie i na całym świecie utrzymywano niskie stopy procentowe, co było konsekwencją kryzysu finansowego z 2008 roku. W 2020 roku powodem niskich stóp w Europie i na świecie była pandemia.

Wraz z nadejściem ożywienia i rosnącą inflacją w wielu państwach banki centralne i ich organy decyzyjne postanowiły podwyższyć główne stopy. Szwajcaria utrzymuje je na ujemnym poziomie i główna stopa referencyjna wynosi tam -0,75 proc. w skali roku. Ujemne stopy mają też USA (-0,48 proc.) oraz Japonia (-0,10 proc.). Z kolei w Norwegii są one już dodatnie – główna stopa wynosi 0,25 proc. W Niemczech, w strefie euro, stopy są wyzerowane.

Kliknij i przekonaj się: Czy warto teraz brać kredyt hipoteczny lub kredyt gotówkowy? Kiedy zdecydować się na kredyt w banku?