Od 1999 roku obowiązuje nowy system emerytalny, na mocy którego każdy ubezpieczony posiada indywidualne konto, na które pracodawca odprowadza składki. Wcześniej emerytura w Polsce była ustalana na innych zasadach i dopiero reforma wprowadziła jasne reguły ewidencjonowania składek na osobistym koncie ubezpieczonego. Jak kapitał początkowy ZUS wpływa na wysokość emerytury?
Co to jest kapitał początkowy do emerytury?
Emerytura to świadczenie wypłacane na podstawie kapitału, który w ciągu całego życia ubezpieczony lub jego pracodawca wpłacał do systemu emerytalnego. Reforma systemu emerytalnego z 1999 roku spowodowała, że osoby, które pracowały przed wejściem w życie nowych zasad, stanęły przed koniecznością wyliczenia kapitału początkowego.
Niestety ZUS nie jest w stanie odtworzyć faktycznej wysokości składek, które zakłady pracy przekazywały na poczet przyszłej emerytury swoich pracowników. W takiej sytuacji konieczne stało się odtworzenie teoretycznej składki na podstawie stażu pracy oraz wysokości dochodów pracownika. Jest to tzw. kapitał początkowy do wyliczenia emerytury.
Czy wysokość emerytury zależy od kapitału początkowego? Tak, w przypadku osób, które urodziły się po 1948 roku i były zatrudnione lub same opłacały składki przed 1999 rokiem. Kapitał początkowy dotyczy również, pod pewnymi warunkami, osób urodzonych przed 1948 rokiem. Warto przy okazji zaznaczyć, że kapitał ten nie jest wypłacany jako emerytura, a po prostu wpływa na jej wysokość.
Jak dokładnie kapitał początkowy wpływa na wysokość emerytury? O tym szerzej w następnych akapitach.
Jeśli chcesz zainwestować swoje środki i zabezpieczyć się na przyszłość, koniecznie sprawdź nasz ranking lokat bankowych.
Od czego zależy kapitał początkowy do emerytury?
Dlaczego tak ważne jest naliczanie kapitału początkowego? Nowe zasady emerytalne po 1999 roku spowodowały, że ustalenie kapitału pozwala na podwyższenie kwoty emerytury. Wkład do systemu emerytalnego co do zasady oblicza się na podstawie stażu pracy oraz zarobków ubezpieczonego w danym okresie. Wysokość kapitału początkowego jest uzależniona od wielu czynników:
- długości okresów składkowych i nieskładkowych przed 1 stycznia 1999 r.,
- podstawy wymiaru składek,
- współczynnika p, który służy do obliczania tzw. części socjalnej. Warto podkreślić, że do obliczania kapitału początkowego stosuje się kwotę bazową w wysokości 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z II kwartału 1998 roku, wynoszącą 1220,89 zł.
Poniżej odpowiedzi na często zadawane pytania odnośnie do kapitału początkowego.
- Ile wynosi średni kapitał początkowy? Według szacunków ZUS jest to ok. 85 tys. zł. Warto jednak zaznaczyć, że z każdym rokiem maleje kwota dostępnego kapitału. W przypadku osób urodzonych od 1 stycznia 1949 r. do 31 grudnia 1953 r. wynosiła ona ponad 135 tys. zł, a osoby urodzone po 1 stycznia 1979 r. mają niecałe 6 tys. zł kapitału początkowego.
- Ile lat liczy się do emerytury za urodzenie dziecka? Przepisy pozwalają na doliczenie do 3 lat za jedno dziecko, a w przypadku większej liczby dzieci – maksymalnie 6 lat.
Komu ustalany jest kapitał początkowy do emerytury?
Kapitał początkowy jest ustalany dla osób, które:
- urodziły się po 1948 roku i były zatrudnione lub same opłacały składki na ubezpieczenie społeczne przed 1999 rokiem,
- urodziły się przed 1949 rokiem i spełniają łącznie poniższe warunki:
- osiągnęły powszechny wiek emerytalny po 31 grudnia 1998 rokiem,
- złożyły po raz pierwszy wniosek o emeryturę z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego po 31 grudnia 2008 r. i wystąpiły o obliczenie emerytury według nowych, zreformowanych zasad,
- mają staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe i nieskładkowe), który wynosi co najmniej 20 lat (kobieta) lub co najmniej 25 lat (mężczyzna); przy wyliczaniu kapitału okresy nieskładkowe ZUS bierze pod uwagę tylko w wymiarze, który nie przekracza 1/3 okresów składkowych,
- po tym, jak osiągnęły powszechny wiek emerytalny, kontynuowały pracę i miały opłacane składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Przeczytaj także: Ile wynosi i kto może starać się o zasiłek przedemerytalny?
Jak ustalić kapitał początkowy do emerytury?
Ustalenie kapitału początkowego można zainicjować przez internet, osobiście zgłosić się do jednostki ZUS lub wysłać dokumenty pocztą. Sprawdźmy, w jaki sposób dokonać tego online.
Ustalenie kapitału początkowego krok po kroku:
- Przygotuj login i hasło do swojego profilu ZUS PUE oraz dokumenty potwierdzające okresy pracy i wysokość zarobków przed 1999 r.,
- Zaloguj się na konto PUE,
- Wybierz: Złożenie dokumentu ZUS Kp-1 – uzupełnij formularz, a następnie wybierz, w jaki sposób odbierzesz decyzję,
- Wybierz: Złożenie dokumentu ZUS Rp-6 – podobnie jak w poprzednim kroku uzupełnij formularz i złóż dyspozycję sposobu odbioru korespondencji,
- Podpisz formularze (np. profilem zaufanym) i wyślij do ZUS,
- Dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia oraz wysokość zarobków złóż osobiście w jednostce ZUS – przygotuj dowód osobisty. Możesz również przesłać pocztą.
- Poczekaj na odpowiedź z ZUS.
Ile trwa wyliczenie kapitału początkowego przez ZUS? Zakład ma na to 60 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.
Mam kapitał początkowy – jak obliczyć emeryturę? ZUS udostępnia specjalny kalkulator, który pozwala na oszacowanie prognozowanej emerytury m.in. na podstawie kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego.
Dokumenty wymagane przy ustalaniu kapitału początkowego do emerytury
Chcesz złożyć wniosek o ustalenie kapitału początkowego do emerytury? Jakie dokumenty należy przygotować? Przede wszystkim należy wypełnić:
- wniosek w sprawie kapitału początkowego (druk EKP),
- informację o okresach składkowych i nieskładkowych (druk ERP-6),
- informację dotyczącą przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej (druk E 207 PL) – jeśli osoba mieszkała lub była ubezpieczona w państwach członkowskich Unii Europejskiej albo Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) lub w państwach, z którymi Polska zawarła umowy dwustronne o zabezpieczeniu społecznym.
Poza tym należy przygotować dokumenty potwierdzające staż ubezpieczeniowy sprzed 1 stycznia 1999 r. Czy do wyliczenia kapitału początkowego wystarczy świadectwo pracy? Nie, oprócz tego konieczne jest przedstawienie:
- zaświadczeń pracodawców lub legitymacji ubezpieczeniowej (gdy jest w nich wpis o okresach zatrudnienia),
- umowy o pracę,
- legitymacji służbowych,
- pism kierowanych przez pracodawcę do osoby zatrudnionej (np. o powołaniu, mianowaniu, zmianie angażu, udzieleniu urlopu, zwolnieniu),
- uwierzytelnionych kopii dokumentów lub ich odpisów wydanych przez archiwum lub jednostkę, która przechowuje dokumentację zlikwidowanych zakładów pracy,
- zeznań świadków, najlepiej byłych współpracowników, na druku ZUS Rp-8 i Twoje oświadczenie w sprawie braku dokumentów – druk: ZUS Rp-9,
- zaświadczeń o zarejestrowaniu w Urzędzie Pracy lub pobieraniu zasiłków dla bezrobotnych,
- zaświadczeń z Ośrodka Pomocy Społecznej (np. w przypadku, gdy dana osoba otrzymywała stałe zasiłki z opieki społecznej, od których były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne),
- książeczki wojskowej (np. w przypadku odbywania zasadniczej służby wojskowej),
- zaświadczeń z instytucji, w których ubezpieczony pełnił służbę zawodową,
- odpisu aktu urodzenia dziecka,
- zaświadczeń z uczelni lub dyplomu, w którym jest informacja o ukończeniu studiów oraz czasie trwania nauki.
Kolejna grupa dokumentów to te, które potwierdzają wysokość wynagrodzenia przed 1 stycznia 1999 r., czyli:
- zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wydane przez pracodawcę, który opłacał za pracownika składki na ubezpieczenie społeczne (druk Rp-7), lub następcę pracodawcy albo legitymację ubezpieczeniową z wpisami o zatrudnieniu i wynagrodzeniu,
- dowody zastępcze (np. kserokopie dokumentów wydane przez archiwa lub inne jednostki, które przechowują dokumenty zlikwidowanych zakładów pracy).
Sprawdź również: Kredyt dla emeryta – co warto wiedzieć o ofertach kredytowych dla emerytów i rencistów?
Jak wypełnić wniosek o kapitał początkowy do emerytury?
Przy wypełnianiu wniosku o naliczenie kapitału początkowego do emerytury (formularz ZUS EKP) należy uzupełnić:
- dane wnioskodawcy – m.in. imię i nazwisko, PESEL, datę urodzenia,
- adres zameldowania, zamieszkania oraz do korespondencji – dane adresowe,
- zakres wniosku – należy zaznaczyć odpowiednią opcję: ustalenie kapitału początkowego lub ponowne ustalenie kapitału początkowego,
- załączniki – należy podać liczbę dokumentów,
- sposób odbioru odpowiedzi – w placówce ZUS, pocztą lub na koncie ZUS PUE,
- oświadczenia o prawdziwości danych zawartych we wniosku.
Kiedy można ponownie przeliczyć kapitał początkowy do emerytury?
Nie ma określonego czasu, jaki musi upłynąć, żeby ubezpieczony mógł poprosić o ponowne przeliczenie kapitału początkowego – wystarczy, że osoba wejdzie w posiadanie dokumentów potwierdzających staż pracy lub wysokość dochodów, których wcześniej nie złożyła w ZUS.
Czy kapitał początkowy jest waloryzowany po przejściu na emeryturę?
Kwota kapitału początkowego jest corocznie waloryzowana – zgromadzone składki są pomnażane przez wskaźnik waloryzacji, poczynając od waloryzacji za rok 2000. Od czerwca 2000 roku wskaźnik waloryzacji wynosił 115,60%. Każde kolejne waloryzacje są dokonywane na podstawie wskaźników ogłaszanych w Monitorze Polskim. Odbywają się one również po przyznaniu emerytury.
Czy można dostać emeryturę bez kapitału początkowego?
Czy trzeba ustalić kapitał początkowy? Czy do emerytury potrzebny jest kapitał początkowy? Wielu ubezpieczonych może zastanawiać się nad tymi zagadnieniami, szczególnie gdy nie są w stanie udokumentować swojego stażu pracy lub zarobków.
Co, jeśli nie mam kapitału początkowego? Nie jest to obowiązkowe, jednak brak kapitału znacząco obniża wysokość świadczenia. Według szacunków ZUS może to oznaczać emeryturę niższą o nawet kilkaset złotych. Warto zatem zadbać o swoje interesy – zgromadzić odpowiednie dokumenty i wystąpić z wnioskiem o ustalenie kapitału początkowego.
Przeczytaj także: Ile można dorobić do emerytury lub renty?
