Czym jest dług alimentacyjny? Konsekwencje niespłaconych długów alimentacyjnych

Według danych przedstawionych przez Rejestr Dłużników BIG InfoMonitor średni dług alimentacyjny w Polsce wynosi obecnie ok. 44 tys. zł na osobę. To wzrost w porównaniu z rokiem 2020, kiedy średni dług oscylował w granicach 40 tys. zł.

Pomimo że osoby widniejące na listach dłużników mają poważne trudności np. z zaciągnięciem kredytu gotówkowego, zakupami na raty czy podpisaniem umowy z telefonią komórkową, długi z tytułu niepłaconych alimentów rosną i wynoszą obecnie prawie 11,8 mld zł.

W Krajowym Rejestrze Długów jest już ponad 286 tys. dłużników alimentacyjnych, z czego 94% stanowią mężczyźni.

Czym jest dług alimentacyjny?

Według Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny, rozumiany jako obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w razie potrzeb również środków wychowania, obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Do świadczenia alimentów zobowiązani są między innymi rodzice dzieci, które nie są w stanie samodzielnie się utrzymać, ale oprócz tego alimenty mogą być zasądzone na rzecz osoby, która znajduje się w niedostatku – nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb własnymi siłami, np. przez stan zdrowia czy wiek.

Do płacenia alimentów dla swoich rodziców mogą być zatem zobowiązane również dzieci.

To może Cię zainteresować: Gdzie założyć konto bez komornika? Jakiego konta bankowego nie zajmie komornik?

Sam dług alimentacyjny oznacza zobowiązanie, które powstało w wyniku braku spłaty zasądzonych przez sąd alimentów. Jeśli dłużnik zalega minimum 2 miesiące ze spłatą, opiekun prawny osoby małoletniej lub uprawniony do alimentów, który ukończył 18. rok życia, mogą zwrócić się do funduszu alimentacyjnego o wypłatę świadczenia w wysokości 500 zł.

Dłużnik alimentacyjny staje się wówczas zobowiązany nie tylko względem swojego dziecka, ale również Skarbu Państwa. Długi a alimenty – jak zweryfikować zadłużenie?

Jak sprawdzić zadłużenie alimentacyjne?

W grudniu 2021 r. ruszył Krajowy Rejestr Zadłużonych, do którego są przesyłane informacje o postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych oraz bezskutecznych egzekucjach komorniczych.

Dane przekazują sądy, komornicy, urzędy skarbowe, oddziały ZUS oraz Krajowa Administracja Skarbowa. Żeby w rejestrze umieścić dłużnika alimentacyjnego, nie jest wymagane umorzenie egzekucji.

E-rejestr dłużników alimentacyjnych jest jawny i każdy może sprawdzić, kto znajduje się na liście – wystarczy podać imię i nazwisko oraz PESEL.

Konsekwencje niespłaconych długów alimentacyjnych

• Brak szansy na kredyt – czy długi alimentacyjne wpływają na BIK? Teoretycznie nie, jednak osoby, które widnieją w rejestrach dłużników, mają zmniejszone szanse na otrzymanie pozytywnej decyzji kredytowej. Dłużnicy alimentacyjni mogą się pożegnać z kredytem hipotecznym, samochodowym czy zakupami na raty.
• przejęcie nieruchomości za długi alimentacyjne – może nastąpić w wyniku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika. Jeśli dłużnik jest właścicielem mieszkania lub domu, dług może zostać zaspokojony poprzez licytację nieruchomości.
• więzienie za długi alimentacyjne – uchylanie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego orzeczeniem sądowym lub umową jest przestępstwem. Według Kodeksu karnego kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego, jeżeli łączna wysokość zaległości stanowi równowartość min. 3 świadczeń okresowych albo opóźnienie wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Wyższa kara – łącznie z pozbawieniem wolności do dwóch lat, obowiązuje w przypadku, gdy zobowiązany do alimentów naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.
• Sankcje administracyjne to między innymi:
• przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego u dłużnika,
• umieszczenie w rejestrze dłużników,
• zobowiązanie do zarejestrowania się jako osoba bezrobotna,
• zobowiązanie się do podjęcia określonej pracy,
• zatrzymanie prawa jazdy.

Odpowiedzialność za długi alimentacyjne

Czy żona odpowiada za długi alimentacyjne męża? Co do zasady to sam dłużnik jest odpowiedzialny za swoje zobowiązania, a ewentualna egzekucja może objąć tylko jego majątek.

Pojawia się kolejne pytanie – czy komornik może zająć konto żony za długi alimentacyjne męża? Niezależnie od tego, czy małżeństwo posiada wspólność, czy rozdzielność majątkową (intercyzę), egzekucja długów alimentacyjnych może być kierowana tylko do składników majątku zobowiązanego do ich płacenia.

Co prawda zgodnie z art. 144 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, niebędącego jego ojcem, jeśli odpowiada to zasadom współżycia społecznego.

Podobnie jak może żądać alimentów od żony swojego ojca, niebędącej jego matką. Oczywiście konieczne jest udowodnienie, że żaden z bliższych krewnych dziecka (np. jego dziadków) nie jest w stanie łożyć na jego utrzymanie.

Upadłość konsumencka a długi alimentacyjne

Prawo chroni osoby uprawnione do otrzymywania alimentów, o czym zdążyliśmy się już przekonać. Czasem tzw. alimenciarze zastanawiają się, jak obejść obowiązek łożenia na dzieci i zadają sobie pytanie – czy upadłość konsumencka obejmuje długi alimentacyjne.

Okazuje się, że zadłużenia z tytułu alimentów są szczególną kategorią długów – zostały wyłączone z postępowania upadłościowego, a wierzytelność z tego tytułu jest zaspokajana w pierwszej kolejności z masy upadłości.

Warto przeczytać: Ile wynoszą koszty komornicze? Kto ponosi koszty egzekucji i jak uniknąć opłaty komorniczej?

Dziedziczenie długów alimentacyjnych

Czy długi alimentacyjne się dziedziczy? Długi alimentacyjne a spadek – jak prawo reguluje tę kwestię? Sam obowiązek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierców – jest to zobowiązanie o charakterze osobistym, a więc wygasa wraz ze śmiercią dłużnika.

Co innego długi alimentacyjne po śmierci – one przechodzą na spadkobierców. W pierwszej kolejności do odpowiedzialności pociągani są spadkobiercy testamentowi. Jeśli dłużnik nie pozostawił testamentu, długi przechodzą na małżonka oraz dzieci spadkodawcy.

Jak to wygląda w przypadku alimentów? Czy dzieci dziedziczą długi alimentacyjne po ojcu? Zobowiązania wobec funduszu alimentacyjnego ulega umorzeniu, z kolei długi z innego tytułu można odrzucić u notariusza lub przed sądem.

Zadłużenie alimentacyjne a komornik

W przypadku zaległości alimentacyjnych obowiązuje niższa kwota wolna od zajęcia komorniczego. Zgodnie z prawem osoby zatrudnione na umowę o pracę i zarabiające najniższą krajową nie mogą mieć zajętej ani złotówki z wynagrodzenia.

Nie dotyczy to jednak dłużników alimentacyjnych – komornik może wobec nich prowadzić egzekucję, powinien jednak pozostawić kwotę wolną równą 4/10 pensji minimalnej. Obecnie jest to 1204 zł – resztę może ściągnąć.

Osoby zadłużone z tytułu kredytów lub innych zobowiązań niealimentacyjnych mają prawo do całości minimalnej pensji, czyli obecnie 3010 zł brutto (2364 zł netto).

Niezależnie od wysokości pensji kwota wolna od zajęcia przy długach alimentacyjnych wynosi 40%, podczas gdy w przypadku długów niealimentacyjnych – 50%.

Jak odzyskać zaległe alimenty?

Gdzie zgłosić dłużnika alimentacyjnego? Jak odzyskać pieniądze, które należą się dziecku? Oto kilka sposobów:

1. Skieruj sprawę na drogę postępowania egzekucyjnego – udaj się do komornika, który rozpocznie egzekucję długu z majątku dłużnika, np. wynagrodzenia za pracę.
2. Jeśli niepłacenie alimentów przez dłużnika wypełnia przesłanki przestępstwa, skieruj sprawę na drogę postępowania karnego. Ściganie może nastąpić nie tylko na podstawie zawiadomienia pokrzywdzonego, ale także lokalnego ośrodka pomocy społecznej oraz wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
3. Zgłoś się do funduszu alimentacyjnego – złóż wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu. Świadczenia przysługują, jeśli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 900 zł miesięcznie.
4. Zgłoś dłużnika do rejestru BIG – jeśli posiadasz wyrok sądowy przyznający alimenty oraz klauzulę wykonalności, możesz dokonać wpisu dłużnika do Rejestru BIG InfoMonitor. Dłużnik otrzyma wówczas wezwanie do zapłaty z ostrzeżeniem o możliwości przekazania jego danych do BIG.

Sprawdź także: Czym jest zasiłek rodzinny i komu przysługuje? Jak wypełnić wniosek o zasiłek rodzinny?

Przedawnienie długów alimentacyjnych

Kiedy przedawniają się długi alimentacyjne? Zgodnie z aktualnymi przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem trzech lat.

Nie przegap: Alimenty a kredyt hipoteczny. Czy alimenty mają wpływ na raty lub uzyskanie kredytu?