Pełnomocnictwo - informacje w pigułce, przykłady, wzór, koszty, rodzaje

Pełnomocnictwo to rodzaj upoważnienia, którego udziela jedna osoba (nazywana mocodawcą) drugiej osobie (nazywanej pełnomocnikiem. Dzięki pełnomocnictwu pełnomocnik może realizować szereg czynności prawnych na rzecz mocodawcy. Oznacza to, że skutek wszystkich zrealizowanych przez pełnomocnika czynności przechodzi właśnie na mocodawcę, gdyż działa on w jego imieniu. Warto jednak zaznaczyć, że pełnomocnik ma prawo do reprezentowania swojego mocodawcy wyłącznie w tym zakresie, który określiło pełnomocnictwo. W niniejszym artykule prezentujemy wszystkie najważniejsze informacje na temat tego, czym jest pełnomocnictwo i jak działa upoważnienie. Zapraszamy do wnikliwej lektury! 

Pełnomocnictwo - najważniejsze informacje

Często dzieje się tak, że z różnych względów nie jesteśmy w stanie samodzielnie załatwić jakiejś ważnej sprawy w banku, urzędzie bądź innej publicznej instytucji. Jeżeli formalności do załatwienia są wyjątkowo pilne, wówczas sporo osób decyduje się na to, aby skorzystać z możliwości przedstawicielstwa przez zaufaną osobę. Instytucje wymagają jednak, aby taka osoba miała udzielone pełnomocnictwo. Bez pełnomocnictwa załatwienie jakichkolwiek formalności jest całkowicie niemożliwe. Czym zatem jest i jak działa pełnomocnictwo? Kiedy najlepiej jest skorzystać z tej opcji? 

Aktualnie obowiązujące w Polsce przepisy prawa wskazują, że pełnomocnictwo to upoważnienie konkretnej osoby do tego, aby działała w imieniu swojego mocodawcy. Upoważnienie wyraża się za pośrednictwem oświadczenia woli. Zgodnie z prawem oraz linią orzeczniczą, takie upoważnienie może obejmować wyłącznie wykonywanie tych czynności prawnych, które wyszczególniono w treści udzielonego pełnomocnictwa. Możemy mieć na przykład upoważnienie do sprzedaży samochodu. 

Przedstawiając to inaczej, pełnomocnictwo jest uprawnieniem do reprezentowania bądź całkowitego zastąpienia mococdawcy w różnych stosunkach prawnych z rozmaitymi podmiotami prawnymi i instytucjami publicznymi w określonym zakresie oraz czasie. 

Aby dokładniej zobrazować zasady działania upoważnienia, posłużymy się prostym przykładem. Jan Ixiński może udzielić pełnomocnictwa Michałowi Zet pełnomocnictwo do podpisania umowy mieszkania. Gdy obaj panowie złożą swoje podpisy na stosownym dokumencie potwierdzającym pełnomocnictwo, zyskuje on moc prawną oraz staje się obowiązującym aktem prawnym dla obu stron zawartej transakcji. 

Wszystkie kompetencje pełnomocnika muszą być bardzo dokładnie określone. W takim przypadku mamy do czynienia z pełnomocnictwem z upoważnienia. Wyjątkiem jest jednak sytuacja, w której zachodzi pełnomocnictwo z mocy prawa. Taka sytuacja ma miejsce na przykład wtedy, gdy rodzice reprezentują interesy swojego dziecka przed sądem. Polskie prawo wskazuje, że rodzice są pełnomocnikami swoich dzieci aż do momentu, w którym ukończą one 18. rok życia. Nie dotyczy to oczywiście sytuacji, w których dziecko zostanie ubezwłasnowolnione w ramach decyzji sądu - wówczas rodzice są jego pełnomocnikami przez całe życie.

Co koniecznie musi zawierać pełnomocnictwo? 

Sporo osób interesuje wzór pełnomocnictwa. Jeśli zależy nam na tym, aby dokument został sporządzony w prawidłowy sposób, musimy pamiętać o tym, aby były w nim zawarte wszystkie istotne elementy. Nie można oczywiście zapomnieć o wskazaniu osoby mocodawcy oraz osoby upoważnionej do podejmowania działań w jej imieniu. Trzecia, najważniejsza rzecz to tak jak wspomnieliśmy powyżej określenie zakresu pełnomocnictwa. Wszyscy eksperci od prawa podkreślają, że niezwykle istotne jest dokładne określenie, jakie czynności może wykonywać pełnomocnik w imieniu swojego mocodawcy. 

Uwaga! Warto pamiętać o tym, że gdy mocodawca będzie chciał zwiększyć kompetencje swojego pełnomocnika, konieczne będzie sporządzanie aneksu lub osobnej umowy. Nie wolno o tym zapomnieć, ponieważ różne organy prawne zwracają na ten aspekt szczególną uwagę.  

W jakiej formie musi być złożone oświadczenie mocodawcy? 

Proces udzielenia pełnomocnictwa przez mocodawcę jest zgodnie z przepisami jednostronną czynnością prawną realizowaną przez mocodawcę. Oświadczenie woli o przyznaniu pełnomocnictwa można składać w dowolnej formie. Mówi o tym jasno artykuł 60 Kodeksu cywilnego. Wskazuje on, że wola osoby realizującej czynność prawną może być wyrażona przez jakiekolwiek zachowanie się osoby, która składa oświadczenia. 

Musi to być oczywiście takie zachowanie, które w wystarczającym stopniu określa wolę danej osoby. Obowiązujące przepisy dopuszczają też możliwość złożenia oświadczenia woli w formie elektronicznej. W ustawie są też wyjątki odnośnie tego postanowienia. 

Mimo tego, iż przepisy nie wymagają składania pełnomocnictwa w formie pisemnej, to warto mimo wszystko zdecydować się na takie rozwiązanie. Zdecydowanie zwiększy to bezpieczeństwo obojga stron - zarówno pełnomocnika jak i mocodawcy. Dokument, w którym zostaną wskazane dane osobowe pełnomocnika i mocodawcy oraz rodzaj pełnomocnictwa, będzie miał moc prawną. Należy pamiętać o tym, aby w podpisanym dokumencie jak najdokładniej określić zakres kompetencji pełnomocnika. W ten sposób unikniemy potencjalnych wątpliwości prawnych związanych z podejmowaniem różnych czynności przez pełnomocnika w naszym imieniu. 

Co powinien zawierać dokument potwierdzający zawarcie pełnomocnictwa? Poniżej przedstawiamy kompletną listę: 

• podstawowe dane osobowe mocodawcy oraz pełnomocnika: imię i nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL, seria i numer dowodu osobistego, numer telefonu, 
• dokładna data i miejsce podpisania dokumentu potwierdzającego pełnomocnictwo, 
• określenie rodzaju pełnomocnictwa - należy wskazać, czy będzie to pełnomocnictwo ogólne, szczególne, rodzajowe czy procesowe, 
• czas obowiązywania uprawnień przyznanych pełnomocnikowi, 
• podpisy obu stron podpisywanej umowy. 

Pełnomocnictwo a upoważnienie - najważniejsze różnice 

Czy istnieją jakieś szczególne różnice pomiędzy upoważnieniem a pełnomocnictwem? Na pierwszy rzut oka może wydawać się, że tak naprawdę nie ma pomiędzy nimi żadnych różnic. To prawda, oba te pojęcia nie różnią się mocno od siebie. Trzeba jednak pamiętać o tym, że w przypadku upoważnienia mamy do czynienia z sytuacją, w której upoważniona realizuje czynności powierzone przez upoważniającego, jednak nie jest kompetentna do tego, aby wyrażać jego wolę. 

Wyjaśnimy to na prostym przykładzie. Pełnomocnik ma prawo do zawierania różnych umów w imieniu osoby, która go upoważniła, zaś osoba upoważniona ma prawo do składania oraz odbierania dokumentów dotyczących upoważniającego. Nie może jednak samodzielnie zawierać w jego imieniu umów. 

Upoważnienie jest zatem używane tylko wtedy, gdy konieczne jest załatwienie jakiś mało skomplikowanych czynności formalnych w imieniu danej osoby. Upoważnienia wypisujemy swoim bliskim, gdy chcemy, aby odebrali za nas jakieś paczki od kuriera, ważne pisma z sądu bądź zwykłe listy na poczcie. 

Cechą charakterystyczną pełnomocnictwa jest znacznie większy ciężar prawny, gdyż w tym przypadku przekazujemy na rzecz osób trzecich sporo dodatkowych uprawnień. Mogą one w naszym imieniu podejmować czynności, które będą rzutowały na naszą przyszłość. 

Podstawowe rodzaje pełnomocnictw 

Typ sprawy a także to, co pełnomocnik będzie miał załatwić w naszym imieniu będzie decydować o tym, z jakim rodzajem pełnomocnictwa będziemy mieli do czynienia. Poszczególne typy pełnomocnictw są omówione w polskim Kodeksie cywilnym. Ten dokument omawia wszystkie rodzaje pełnomocnictw obowiązujące w naszym kraju. 

Jest to niezwykle istotna sprawa, ponieważ od wybranego rodzaju pełnomocnictwa zależy, czy dana osoba rzeczywiście będzie uprawniona do wyrażenia woli swojego mocodawcy w konkretnej sprawie. Oto cztery podstawowe rodzaje pełnomocnictw: 

1. Pełnomocnictwo ogólne. Sama nazwa tego pełnomocnictwa informuje już nas, do jakich czynności ono uprawnia. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, dzięki takiemu pełnomocnictwu możemy wykonywać ogólne czynności w imieniu mocodawcy. Są one określane jako zwykły zarząd. Przykładem realizowania pełnomocnictwa ogólnego jest na przykład pobieranie czynszu od lokatorów czy reprezentowanie mocodawcy przed instytucjami publicznymi, np. Urzędem Miasta, Urzędem Skarbowym czy Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. W zdecydowanej większości przypadków pełnomocnictwo ogólne jest udzielane wtedy, gdy dochodzi do długoterminowej nieobecności mocodawcy (choroba, wyjazd za granicę itd.).
2. Pełnomocnictwo szczególne. Jest to pełnomocnictwo do tego, aby wykonać w imieniu danej osoby określoną czynność prawną. Kompetencje pełnomocnika są wyjątkowo dokładnie określone. Mocodawca może na przykład polecić pełnomocnikowi, aby sprzedał jego samochód, zawarł umowę kredytu hipotecznego czy wynajął mieszkanie. Niektórzy nazywają pełnomocnictwo szczególne pełnomocnictwem jednorazowym, ponieważ tak jak wspomnieliśmy obowiązuje ono wyłącznie przy jednej, jasno określonej czynności prawnej. Nie ma ona mocy prawnej w żadnej innej sytuacji niż ta, którą wskazano. Należy również pamiętać o tym, że pełnomocnictwo szczególne koniecznie powinno być udzielone w takiej samej formie, w jakiej będzie realizowana czynność zlecona przez mocodawcę pełnomocnikowi. Jak to działa? Bardzo prosto. Gdy pełnomocnik ma mieć zadanie podpisać umowę potwierdzoną aktem notarialnym, wówczas pełnomocnictwo także koniecznie należy potwierdzić notarialnie. Wówczas określa się to jako pełnomocnictwo notarialne. 
3. Pełnomocnictwo rodzajowe. Jak wskazuje nazwa, pozwala ono pełnomocnikowi do realizowania zleconych czynności w ramach określonego rodzaju, czyli na przykład zawierać umowy najmu, pobierać czynsz, zaciągać kredyty itd. Omawiany rodzaj pełnomocnictwa bardzo mocno różni się od pełnomocnictwa ogólnego. W tamtym typie pełnomocnictwa nie określa się z góry katalogu czynności prawnych, który może być wykonywany przez pełnomocnika. W pełnomocnictwie rodzajowym jest wręcz przeciwnie. Tutaj bardzo dokładnie jest zdefiniowany rodzaj oraz charakter czynności, które w przyszłości mają być podejmowane przez pełnomocnika w imieniu jego mocodawcy. Może się oczywiście zdarzyć tak, że czynności zlecone w ramach upoważnienia rodzajowego mieściłyby się w pojęciu zarządu zwykłego, ale w wielu przypadkach zakresem pełnomocnictwa rodzajowego dodatkowo obejmuje się też inne czynności, które znacznie przekraczają zwykły zarząd. Ponadto, pełnomocnictwo rodzajowe niekiedy występuje też w formie upoważnienia alternatywnego. Chodzi o to, że na podstawie takiego pełnomocnictwa pełnomocnik może wybrać jedną z dostępnych czynności prawnych spośród tych, które mocodawca wymienił w podpisanym dokumencie. 
4. Pełnomocnictwo procesowe. Upoważnia ono pełnomocnika do reprezentowania interesów mocodawcy przed sądami wszystkich instancji. Oznacza to, że gdy mocodawca otrzyma wezwanie do stawienia się na rozprawie sądowej, zamiast niego może reprezentować go pełnomocnik.

Kto może zostać pełnomocnikiem? 

Jakie są wymagania wobec kandydatów na pełnomocników? Przepisy prawa wskazują, że pełnomocnikiem co do zasady może być w sumie każdy, kogo darzymy odpowiednio dużym zaufaniem. Warto wiedzieć, że pełnomocnikiem może być nawet osoba niepełnoletnia, która ukończyła 13 lat oraz ma ograniczone zdolności do czynności prawnych. Istnieją jednak pewne wyjątki od tej reguły, które omawiamy poniżej. 

Wytyczne dotyczące tego, kto może zostać pełnomocnikiem zależą od tego, czego dotyczy pełnomocnictwo. I tak, wyróżniamy trzy rodzaje pełnomocników w zależności od tego, w jakich sprawach nas reprezentują: 

1. Pełnomocnik w sprawach cywilnych. Kodeks postępowania cywilnego wskazuje, że strony postępowania mogą występować przed sądem samodzielnie bądź wyznaczyć do tego pełnomocników. Warto wiedzieć, że taką osobą nie musi być wyłącznie adwokat bądź radca prawny. Kto jeszcze może być naszym pełnomocnikiem w sprawach cywilnych? Podstawowym warunkiem jest pełnoletność oraz posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że naszym pełnomocnikiem w sprawie cywilnej w sądzie może być rodzic, rodzeństwo, małżonek oraz jakakolwiek osoba obca, którą darzymy odpowiednio dużym zaufaniem.
2. Pełnomocnik w sprawach administracyjnych. W tym względzie także mamy pełną dowolność. Pełnomocnikiem w sprawie administracyjnej może być każdy, kto ukończył 18 lat oraz posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że nasze interesy mogą być reprezentowane przed sądem przed radcę prawnego, adwokata, rodzic, mąż czy rodzeństwo. W ramach pełnomocnictwa w sprawach administracyjnych przekazuje się pełnomocnikowi np. prawo do reprezentowania nas w urzędach i podpisywania rozmaitych dokumentów. 
3. Pełnomocnik w sprawach karnych. Z racji kalibru takich spraw funkcję pełnomocnika mogą pełnić wyłącznie profesjonalni adwokaci oraz radcy prawni. 

Jak odwołać pełnomocnictwo? 

Podstawowa zasada jest taka, że do odwołania pełnomocnictwa może dojść w dowolnym momencie, najlepiej w formie pisemnej. Należy mieć świadomość, iż pełnomocnictwo przygotowane w akcie notarialnym koniecznie trzeba odwołać w takiej samej formie. W przypadku pełnomocnictw zawieranych bez formy aktu notarialnego nie jest konieczne potwierdzenie notarialne. 

Są też sytuacje, w których do wygaśnięcia pełnomocnictwa dochodzi w sposób automatyczny. Dzieje się tak, gdy nastąpi śmierć mocodawcy bądź pełnomocnika. Wyjątkiem jest sytuacja, w której mocodawca zaznaczył wyraźnie w umowie, że pełnomocnictwo trwa nawet po jego śmierci. 

Opłata za pełnomocnictwo - ile wynosi? 

Każdorazowa czynność polegająca na udzieleniu pełnomocnictwa zawsze wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej z tego tytułu. W artykule 1 ustawy o opłacie skarbowej czytamy, że obowiązek dokonywania opłaty za pełnomocnictwo musi nastąpić wtedy, gdy złożymy dokument stwierdzający jego udzielenie w postępowaniu sądowym bądź w sprawie z zakresu administracji publicznej. Z uiszczania opłaty skarbowej zwolnione są osoby przekazujące pełnomocnictwo członkowi rodziny, a więc małżonkowi, wstępnemu (rodzicom, dziadkom), zstępnemu (dzieciom, wnukom) oraz rodzeństwu.

Obowiązek uiszczenia opłaty za przekazanie pełnomocnictwa powstaje od razu, gdy złożymy wszystkie potrzebne dokumenty. Oznacza to, że opłata skarbowa z tytułu pełnomocnictwa powinna być wniesiona wtedy, gdy pełnomocnik przychodzi po raz pierwszy do danej instytucji lub sądu, aby okazać wszystkie dokumenty potwierdzające jego uprawnienia do reprezentowania interesów swojego mocodawcy.

Przepisy wskazują, że opłatę skarbową za udzielenie pełnomocnictwa należy wpłacić od razu, gdy powstanie obowiązek jej zapłaty. Oznacza to, że brak uiszczenia takiej opłaty za pełnomocnictwo w jak najkrótszym czasie jest wykroczeniem skarbowym. Maksymalna kara za takie wykroczenie może wynieść nawet dwudziestokrotność pensji minimalnej. 

Każde złożone pełnomocnictwo wiąże się z obowiązkiem uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 17 złotych. Warto wiedzieć, że jedno pełnomocnictwo można złożyć przed jedną instytucją w wielu sprawach lub przed różnymi instytucjami. Wtedy opłata będzie pobrana kilkukrotnie w zależności od tego, ile pełnomocnictw mocodawca udzielił swojemu pełnomocnikowi.