Tarcza dla kredytobiorców. Dofinansowania do kredytów hipotecznych w 2024?

Dwie obniżki stóp procentowych, jakie Rada Polityki Pieniężnej wprowadziła we wrześniu i październiku 2023 roku ostatecznie zakończyły cykl podwyżek, z jakimi mieliśmy do czynienia w 2021 i 2022 roku. Odetchnąć mogły osoby, które spłacają złotowe kredyty hipoteczne. Ich raty w końcu zaczęły spadać. Malejąca inflacja spowodowała, że RPP miała argumenty do obniżenia wysokości stóp procentowych NBP.

W marcu 2024 roku odczyt inflacji zaskoczył nawet optymistów – wynosiła ona 2,8 proc. rok do roku. Niemniej nawet w takich warunkach nadal kredytobiorcy mogą korzystać z pomocy w postaci tarczy dla kredytobiorców. Jak funkcjonuje ona w 2024 roku? Kto z niej skorzysta i jak mają się do siebie inflacja a kredyt?

Tarcza dla kredytobiorców – najważniejsze informacje

Przypomnijmy, że 5 maja 2022 r. Rada Polityki Pieniężnej (RPP) zdecydowała o podniesieniu referencyjnej stopy procentowej z 4,5 proc. do 5,25 proc. We wrześniu 2022 roku główna stopa procentowa NBP wzrosła aż do 6,75 proc. Było to absolutnym rekordem. Adam Glapiński — przewodniczący RPP i Prezes Narodowego Banku Polskiego (NBP) – wyjaśniał wówczas, że inflacja nie pozwala na podjęcie innej decyzji w kwestii kształtowania polityki pieniężnej w Polsce.

Glapiński zapowiedział na konferencji prasowej, że stopy będą podnoszone aż do momentu, kiedy RPP osiągnie pewność, że inflacja zostanie trwale obniżona. Jednak w końcu – we wrześniu i październiku 2023 roku – pomimo nadal wysokiej, choć spadającej, inflacji RPP obniżyła stopy procentowe NBP, w wyniku czego główna stopa referencyjna wynosi 5,75 proc. WIBOR(R) zaczął maleć, ale wiele osób nadal potrzebuje wsparcia w spłacie kredytów zaciągniętych, kiedy jeszcze stopy procentowe były na bardzo niskim poziomie.

Już w 2022 roku rząd zdecydował się na rozwiązania osłonowe i wprowadzenie nowych regulacji prawnych dla różnych branż. Zostały one nazwane tarczami antyinflacyjnymi. 25 kwietnia 2022 podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego premier Mateusz Morawiecki przedstawił główne założenia programu wsparcia kredytobiorców mających zobowiązania w złotych. Wsparcie takie uzasadniano tym, że w okresie od października 2021 do maja 2022 stopy procentowe z pułapu 0,10% osiągnęły 5,25%.

Dla wielu dłużników jedynym ratunkiem była więc tarcza dla zadłużonych. Rok 2022 to z jednej strony trwający konflikt rosyjsko-ukraiński, z drugiej zaś ciągle rosnąca inflacja. Oba te zjawiska powodowały, że sytuacja kredytobiorców stawała się coraz trudniejsza. W 2023 roku było podobnie. Inflacja nie odpuszczała, choć systematycznie malała, a konflikt za wschodnią granicą tylko się zaogniał.

Jak inflacja wpływa na spłatę kredytu hipotecznego i gotówkowego?

Na szczęście z początkiem 2024 roku odczyty inflacji były coraz niższe. W styczniu 2024 roku Główny Urząd Statystyczny podawał, że wyniosła 3,7 proc., natomiast w lutym tego samego roku była ona jeszcze niższa – wskaźnik indeksu cen konsumenckich wyniósł 2,8 proc. rok do roku. Takie odczyty powodują, że RPP musi rozważyć możliwość obniżenia stóp procentowych w najbliższej przyszłości.

Co dalej z tarczą dla kredytobiorców w 2024 roku, skoro koszty kredytowania wraz z malejącą inflacją i stopami procentowymi NBP maleją? Otóż nadal jest ona dostępna. Można skorzystać z wakacji kredytowych czy z pomocy, jakiej udziela kredytobiorcom Fundusz Wsparcia Kredytobiorców. To szansa na pożyczki zwrotne na spłatę zadłużenia czy na odroczenie spłaty do 4 rat w ciągu całego, 2024 roku.

Sprawdź koniecznie: Wakacje kredytowe w ramach tarczy dla kredytobiorców. Warunki ustawowych wakacji kredytowych

Na czym polegała pomoc w ramach tarczy dla kredytobiorców?

Ogłoszone na początku kwietnia 2022 założenia tarczy dla kredytobiorców uwzględniały trzy formy wsparcia – nieoprocentowane pożyczki, dopłaty do kredytów oraz ograniczenia marż bankowych. Rozwiązania te były jednak w fazie projektu, a szczegółów nie przedstawiono. Rząd doprecyzował jednak koncepcję pomocy dla kredytobiorców i wkrótce uruchomiono program, który był oparty na czterech filarach wsparcia dla rodzin posiadających zobowiązania hipoteczne w złotówkach. Były to:

1. wakacje kredytowe,
2. dopłaty dla kredytobiorców z przejściowymi problemami finansowymi,
3. wprowadzenie nowego wskaźnika oprocentowania kredytu (zamiast WIBOR®),
4. Fundusz Pomocy wzmacniający mechanizm odporności sektora bankowego.

Obecnie nadal istnieją wakacje kredytowe, choć w nieco innej formule – z kryterium dochodowym dla kredytobiorców, ponadto udzielana jest pomoc z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców. Nowy wskaźnik WIRON za WIBOR(R) jeszcze do końca nie funkcjonuje, ale np. ING Bank Śląski wprowadził już zobowiązania hipoteczne z oprocentowaniem opartym na WIRON-ie.

Wakacje kredytowe w ramach wsparcia dla kredytobiorców

Rząd proponował 4 miesiące „wakacji kredytowych” w 2022 i 2023 roku, dzięki którym można było obniżyć roczne koszty zobowiązania aż o 1/3. Rozwiązanie polegało na możliwości przesunięcia spłaty jednej raty na kwartał bez naliczania odsetek. Oznaczało to, że w ciągu roku z wakacji kredytowych można było skorzystać cztery razy.

Instrument był dostępny dla kredytobiorców mających zobowiązania w złotówkach, zaciągniętych na własne potrzeby mieszkaniowe. Jak przekazał minister rozwoju Waldemar Buda, rząd chciał, żeby z wakacji kredytowych można było skorzystać od lata 2022 roku, i tak też się stało.

Trzeba pamiętać o tym, że wakacje kredytowe miały pewne ograniczenia. Kredytobiorca, który spłaca kilka zobowiązań w tym samym czasie, mógł skorzystać z ustawowych wakacji kredytowych tylko w przypadku kredytu hipotecznego, przeznaczonego na cele mieszkaniowe. 

Jeszcze na początku 2024 roku nie było wiadomo, czy nowy rząd wydłuży okres obowiązywania wakacji kredytowych. Ostatecznie takie rozwiązanie zostało wprowadzone, choć z opóźnieniem i na zupełnie nowych zasadach. 5 marca 2024 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o wsparciu kredytobiorców, czyli o wakacjach kredytowych i Funduszu Wsparcia Kredytobiorców.

Przepisy dotyczące wakacji kredytowych w 2024 roku wejdą w życie z dniem 1 maja 2024 roku. Taka pomoc udzielona ma być osobom, które:

• mają do spłaty kredyty hipoteczne w złotych, zaciągnięte na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych, a ich wartość nie przekracza 1,2 mln zł;
• spełniają kryterium dochodowe, tj. w ich przypadku wydatki związane z obsługą miesięcznej raty kapitałowej i odsetkowej kredytu (wskaźnik RdD – rata do dochodu) w wysokości przekraczającej 30 proc. dochodów (brane mają być przy tym pod uwagę dochody z trzech ostatnich miesięcy przed dniem złożenia wniosku) lub mają na utrzymaniu co najmniej trójkę dzieci (do 18 roku życia lub do 25 roku życia, jeśli kontynuują naukę, lub dzieci niepełnosprawne, bez względu na wiek) – wówczas nie obowiązuje kryterium dochodowe;
• zawarły umowę o kredyt hipoteczny przed dniem 1 lipca 2022 roku;
• zakończą spłatę zobowiązania co najmniej po upływie 6 miesięcy od tej daty.

Z wakacji kredytowych w 2024 roku skorzystać można będzie w wymiarze dwóch miesięcy w II kwartale tego roku, tj. w maju i czerwcu, oraz w wymiarze po jednym miesiącu w III i IV kwartale. Sam zdecydujesz jako kredytobiorca, które to będą miesiące. W okresie zawieszenia spłaty nic nie płacisz do banku w związku z pomocą z tarczy dla kredytobiorców – ani części kapitałowej, ani odsetkowej raty. Ponosisz ewentualnie opłaty związane z zawarciem umowy ubezpieczenia zobowiązania.

Funduszu Wsparcia dla Kredytobiorców a tarcza dla kredytobiorców

Jeśli zastanawiasz się, jak poradzić sobie w przypadku problemów ze spłatą kredytu, możesz sięgnąć po pomoc z Funduszu Wsparcia dla Kredytobiorców.

Funkcjonował on już w ubiegłych latach i w 2024 roku pomoc z Funduszu będzie kontynuowana dla potrzebujących jej kredytobiorców.

Dotychczas rodziny, które miały przejściowe problemy finansowe i przez to nie były w stanie spłacać rat, mogły liczyć na dopłaty w kwocie do 2 tys. zł miesięcznie nawet przez 3 lata. Łączna kwota wsparcia mogła wynieść do 72 tys. złotych, a do 22 tys. zł mogło zostać umorzone przy spłacie regularnie 100 kolejnych rat, 44 kolejne mogły zostać umorzone.

Do skorzystania ze wsparcia kwalifikowały się rodziny, w których spełniony został minimum jeden warunek:

• co najmniej jeden z kredytobiorców był bezrobotny,
• miesięczne koszty związane z kredytem hipotecznym przekraczały 50% miesięcznych dochodów,
• miesięczny dochód w 2022 r. po odjęciu kosztów kredytu nie przekraczał:
  • w gospodarstwach jednoosobowych – 1552 zł,
  • w gospodarstwach wieloosobowych – 1200 zł/os.

Zgodnie z założeniami programu rządowego Fundusz Wsparcia Kredytobiorców został zwiększony o kilka miliardów złotych, a środki pochodziły w dużej mierze od banków komercyjnych. Wartość wsparcia wynosiła 1,4 mld zł w 2022 i 2 mld w 2023 roku.

W 2024 roku, po nowelizacji zasad dotyczących wakacji kredytowych, zmieniono też zasady korzystania ze wsparcia FWK. O pomoc mogą ubiegać się nadal kredytobiorcy, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej, obciążeni ratą przekraczającą 40 proc. dochodu. Zwiększy to dostępność wsparcia dla większej liczby kredytobiorców.

Ponadto z Funduszu będzie można skorzystać, jeśli miesięczny dochód gospodarstwa domowego, pomniejszony o miesięczny koszt obsługi kredytu mieszkaniowego, nie będzie przekraczał 2,5-krotności kryteriów określonych w ustawie o pomocy społecznej. Będą to kwoty:

• 1940 zł w przypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego,
• 1500 zł w przypadku gospodarstwa wieloosobowego, na każdą osobę w tym gospodarstwie.

Podniesiono także wartość maksymalnego wsparcia dla kredytobiorców z Funduszu – zamiast 2000 zł miesięcznie będzie to mogło być nawet 3000 zł. Okres wypłaty pomocy zwiększy się z wcześniejszych 36 miesięcy do 40. Natomiast spłata udzielonej zwrotnej pomocy będzie odbywała się w 200 ratach zamiast 144. Po spłacie 134 rat bez opóźnień kredytobiorca będzie mógł się ubiegać o umorzenie pozostałych 66 rat.

Zastąpienie stawki WIBOR

Premier już w 2022 roku zapowiedział również wprowadzenie nowego, korzystniejszego dla kredytobiorców wskaźnika służącego do wyliczania rat zobowiązań. Mateusz Morawiecki chciał, żeby mechanizm, który zastąpi WIBOR, był bardziej przejrzysty i sprawiedliwy dla osób posiadających kredyty. Według założeń programu nowy instrument miał spowodować spadek wysokości rat o ok. 1 mld zł rocznie, a to oznaczało oszczędności dla kredytobiorców.

Przeciwnicy WIBOR-u podkreślali wówczas, że banki specjalnie zawyżają jego wartość. Wskaźnikiem, który ma docelowo zastąpić WIBOR(R), został wybrany wskaźnik WIRON.

Reforma wskaźników referencyjnych w Polsce została odsunięta w czasie. Wprowadzenie nowej stawki WIRON w miejsce dotychczasowego wskaźnika referencyjnego WIBOR® ma nastąpić najpóźniej do końca 2027 roku.

To może Cię zainteresować: Likwidacja stawki WIBOR® w Polsce. Co dla kredytobiorców oznacza likwidacja WIBOR®-u?

Fundusz wzmacniający odporność sektora bankowego

W 2022 roku premier Mateusz Morawiecki zapowiedział wdrożenie dodatkowego mechanizmu podnoszącego odporność systemu bankowego – podobnego do tego, który obecnie funkcjonuje w bankach spółdzielczych. Fundusz Pomocy miał dysponować kwotą min. 3,5 mld zł, a środki miały być pozyskiwane nie z budżetu państwa, tylko od banków komercyjnych. Rozwiązanie miało podnieść poziom ochrony klientów i unormować rynek kredytów hipotecznych. Ten element tarczy dla kredytobiorców nie był jednak kierowany bezpośrednio do nich.

Kiedy obowiązywała tarcza dla kredytobiorców?

Tarcza dla kredytobiorców 2022/2023 została przygotowana przez rząd PiS. 10 maja 2022 roku przyjęto projekt ustawy dotyczący nowych rozwiązań, następnie trafił do Sejmu i został uchwalony. Najważniejsze przepisy dotyczące Funduszu Wsparcia Kredytobiorców zaczęły obowiązywać od 1 lipca 2022 roku, ale wakacje kredytowe weszły w życie dopiero 1 sierpnia 2022 roku.

Według zapowiedzi rządu z wakacji kredytowych można było skorzystać latem 2022 roku – w sierpniu i we wrześniu, a następnie wybrać dwie raty z IV kwartału i również je zawiesić. W 2023 roku można było wybrać po jednej racie z każdego kwartału, którą kredytobiorca mógł zawiesić.

Pomoc z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców była dostępna w 2022 i 2023 roku. Zarówno wakacje kredytowe, jak i pomoc z funduszu są lub będą uruchomione także w 2024 roku. Od 1 maja tego roku wchodzą w życie przepisy znowelizowanej ustawy o pomocy dla kredytobiorców w Polsce.

Sprawdź: Jak poradzić sobie z wyższą ratą kredytu na mieszkanie?

Kto mógł skorzystać z tarczy dla kredytobiorców?

Jak wspomnieliśmy, rządowa pomoc dla kredytobiorców w postaci dopłaty z Funduszu Wsparcia dotyczyła rodzin, w których jeden z kredytobiorców miał status bezrobotnego, koszty zobowiązania wynosiły więcej niż 50% zarobków, a gospodarstwo domowe spełniało kryterium dochodowe. Wniosek o wsparcie należało złożyć do banku, w którym uzyskano kredyt hipoteczny.

Warto jednak podkreślić, że mimo spełnienia jednego z powyższych kryteriów wnioskodawca mógł nie uzyskać takiej pomocy. Stawało się tak w przypadku, gdy:

• co najmniej jeden z kredytobiorców utracił pracę z własnej winy;
• jeden z kredytobiorców uzyskał wsparcie na zasadach określonych w ustawie o pomocy społecznej (chyba że wsparcie nie jest już udzielane, a okres jego udzielania nie przekroczył 35 miesięcy);
• umowa kredytowa została wypowiedziana przed złożeniem wniosku o wsparcie lub pożyczkę na spłatę zadłużenia;
• za okres, w którym co najmniej jednemu z kredytobiorców przysługuje świadczenie z tytułu utraty pracy wynikające z zawartej umowy ubezpieczenia spłaty, gwarantującej wypłatę świadczenia na wypadek utraty pracy.

Ponadto pomoc nie była przyznana, gdy na dzień złożenia wniosku wnioskodawca:

• był właścicielem innego mieszkania lub domu bądź był nim w ciągu ostatnich 6 miesięcy;
• posiadał spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej albo posiadał takie prawo w ciągu ostatnich 6 miesięcy;
• miał roszczenie o przeniesienie prawa własności lokalu mieszkalnego, domu jednorodzinnego, spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub miał takie roszczenie w ciągu ostatnich 6 miesięcy.

W 2024 roku zmieniono zasady korzystania z wakacji kredytowych – wprowadzono wspominane już kryterium dochodowe, a zawieszenie spłaty dostępne jest dla kredytobiorców, którzy zaciągnęli zobowiązanie w kwocie nie wyższej niż 1,2 mln zł. W przypadku Funduszu Wsparcia Kredytobiorców zmniejszono wymogi dotyczące korzystania z takiej pomocy – aby ją otrzymać w 2024 roku, wystarcza koszt kredytu wynoszący co najmniej 40 proc. dochodów kredytobiorcy.

To może Cię zainteresować: Utrata pracy a kredyt hipoteczny i gotówkowy

Dodatkowe źródła:

https://nbp.pl/polityka-pieniezna/decyzje-rpp/podstawowe-stopy-procentowe-nbp/

https://www.gov.pl/web/finanse/wakacje-kredytowe-beda-przedluzone-na-2024-r